چرا از زلزله تهران بیشتر بترسیم؟
نیو وبلاگ چرا از زلزله تهران بیشتر بترسیم؟
۱- روز گذشته 7-11-96 در كانالهای مختلف خبری، خبری از كشف یك گسل جدید منتشر گردید و البته مربوط به گسل پردیسان بود. كه سال پیش انتشار یافته بود و در مورد آن بحث كافی هم شده است. این مورد مجددا بعنوان (كشف یك گسل جدید و بسیار خطرناك در كنار برج میلاد) متشر شد!. ظاهرا بخش هایی از مردم یا اصحاب رسانه تصمیم گرفته اند تا برای یادآوری خطر زمینلرزه در تهران، روزی را بی اطلاع از گسل و زلزله در تهران نگذرانند!. حتی اگر آن خبر كهنه باشد. این خبر جدید نبود و اساسا گسل جدید هم بوجود نمی آید (ممكن است پوشیده باشد، و بعدا پیدا شود) حتی بخش های مختلفی از همین گسل پردیسان هم قبلا بعنوان های گسل ایوبی، گسل، طرشت و گسل چیتگر معرفی شده بود. ۲- در این روزها در مورد هر خبری از زلزله ها یا گسلهای ایران یك سری سوال مطرح می گردد كه آیا با گسل های تهران مرتبط می باشد یا نه. و اگر ذكر شود كه با گسلهای تهران مربوط نبوده، تیتری ممكن است انتخاب كنند كه "گسلهای تهران تكان نخورده، یا غیر فعال هستند!". نه به آن حساسیت برای اغراق و نه به این اسرار برای انكار! ۳- در برخی از اظهار نظر های "مدیریتی" به قدری اغراق دیده می گردد كه اساسا انكار هر نوع خطر زمینلرزه یا احتمال آن یا تغییر احتمال به هر علت یا تكذیب اثر هر پدیده طبیعی بر تغییر احتمال رخداد زلزله یا لرزه خیزی دیده می گردد. این اظهارات به هر انگیزه ای (حتی جهت آرام كردن مردم) بیان شود، با رخداد زمینلرزه های بعدی عملا بی اعتبار می شوند. بدیهی است كه بعضی زلزله های كوچك را بعضی مردم حس كنند ولی در مراكز لرزه نگاری گزارش نشوند. عدم اعلام زمینلرزه ها (مثلا به علت ساده ای كه در سه ایستگاه لرزه نگاری ثبت نشده اند)، و انكار فعالیت لرزه خیزی در گسلهای اطراف تهران نزد شهروندان ممكن است تعبیر شود به اینكه متخصصان هم به عمد در حال تكذیب رخداد های در حال وقوع هستند. طبیعی است كه هر زمینلرزه كوچكی الزاما به زمینلرزه ای بزرگ منجر نمی گردد. گاه این اظهار نظر های مدیریتی محل تسویه حساب با صاحب نظری متفاوت قرار میگیرد، كه آن هم مفید نیست، چون سوژه اساسا به قدری پیچیدگی دارد كه با بخشنامه یا جمع بندی در صورتجلسه یا فرمان نمی توان هم نظری و یكنواختی بین متخصصان تولید كرد. البته خوشبختانه هیچ بخشنامه یا فرمانی وجود نداشته و ندارد ولی بعضی همچنان با لحنی بخشنامه ای در فضای ارتباطات ماقبل دنیای مدرن سیر میكنند، كه نه مناسب مباحث علمی است و نه راه كاری برای مساله ریسك زلزله در تهران. ۴- از جانب دیگر بعضی اظهار نطر ها آنقدر در برآورد میزان خسارت و ریسك زمینلرزه اغراق آمیز است كه دست آخر به نا امیدی و بی فایده بودن هر نوع فعالیت و كار در جهت كاهش ریسك زمینلرزه می انجامد، این كاری به نظر غیر مفید است. به باور من حتی برای شرایط پایتختی لرزه خیز و با مشكلات بیشتر از تهران هم می توان پلانی برای كاهش ریسك به اجرا گذاشت (البته صرف انرژی، هزینه، زمان و به كار گیری نیروهای متخصص لازم است). در هر حالت ناامید كردن مردم و متخصصان برای حركت در جهت مثبت، مثلا به بهانه یا دلیل آنكه مسئولین گوش نمی دهند، یا مردم توجه ندارند، یا جامعه بی تفاوت است یا... هر روزنه ای را برای بهبود شرایط در جهت كاهش ریسك مسدود میكند. ۵- لرزه خیزی ایران از 21 آبان 96 به بعد با ریتم و فركانسی بالاتر رخ داده و هم اكنون هم این رویداد ها در جاهای مختلف كشور ادامه دارد. این مورد باید برای مردم به صورت منظم و بر حسب مورد توضیح داده شود. تغییرات ریتم لرزه خیزی و دلایل آن تا حدی كه دانسته شده است باید تشریح شود. شهروندان اگر دلایل را ندانند یا از زبان متخصصان نشنوند، به دنبال كسب خبر و تحلیل از منابع شبه علمی و غیر علمی خواهند رفت و خواهند اظهار داشت كه لابد كاسه ای زیر نیم كاسه است كه كسی به ما اطلاعی نمی دهد و یا اخبار كانالهای پیش بینی زلزله را برای هم ارسال خواهندكرد!. ۶- مساله پیچیده صدمه پذیری و ریسك زلزله در تهران یك شبه به وجود نیامده تا یك شبه بر طرف شود. هر پلان فوری و ضربتی اثر های كوتاه مدت خواهد داشت، و در نهایت كمك مهمی به كاهش ریسك و صدمه پذیری در تهران نخواهد كرد. شهر تهران در خلال حداقل 50 سال قبل به تدریج به وضعی با صدمه پذیری بالاتر رسیده است، برای كاهش ریسك هم حتی اگر 50 سال زمان نخواهد ولی حتما اجرای برنامه هایی لازم است كه طی دهه ها با صرف وقت و تداوم و استمرار دنبال شوند. ۷- مردم را نباید در وضع اضطرار و نگرانی نگاه داشت. نگارنده با بیان "هوشیاری" (كه معمولا برای اغلب مردم مبهم است كه دقیقا به چه مفهوم است؟) آن هر به صورت پی به دنبال مخالف است. البته در این مورد روانشناسان و روان-جامعه شناسان سانحه و متخصصان ارتباطات باید نظر دهند، و كاری تخصصی كنند ولی آنقدر كه بر من معلوم شده، همین اضطراب ناشی از زمینلرزه 29 آذر 96 در ملارد باعث آسیبهایی روانی در جامعه (به ویژه استانهای تهران و البرز) شده كه متاسفانه مشاهده می گردد كه اثراتش در بعضی از مردم به صورت بی خوابی یا رجوع مكرر به كانالهای اطلاع رسانی زلزله، یا وب سایت مراكز لرزه نگاری یا كانال های پیش بینی زلزله استمرار یافته است. این حالت در جامعه با پرسش های پی به دنبال از متخصصان و البته دمیدن در تنور اخبار زلزله از جانب بعضی اصحاب رسانه (كه هر خبر كهنه ای در مورد لرزه خیزی و گسل را در مورد تهران این روزها بعنوان خبر فوری بازنشر می دهند!) باعث اختلال در كار متخصصان است. دانشمندان را نباید تحت فشار قرار داد تا آنچه را كه می دانند، یا برای آن نگرانند، یا بر آن متمركزند یا اساسا منكر شوند، یا در بیان آن اغراق كنند، یا به انكار داده ها یا یافته های واقعی ارائه شده از جانب خود یا همكارانشان دست بزنند، یا در حوزه هایی غیر تخصصی اظهار نظر كنند، و یا خود در اضطراب و استرس جاری در گروهی از افراد جامعه غرق شده و از كار عادی خود هم بمانند. ۸- تهران شهری است كه حدود 8 میلیون و هفتصد و سی هزار نفر جمعیت (در شب، بر مبنای سرشماری 95 ) دارد. به این تعداد حدود 4 و نیم میلیون نفر در خلال روز اضافه می گردد. جمعیت ثابت استان تهران بر مبنای سرشماری 95 سیزده میلیون و دویست و شصت هزار نفر است، و هنگامی كه میانگین سكونت در كشور 46 نفر در هر كیلومترمربع محاسبه شده، میانگین این رقم در تهران 973 نفر است كه در بعضی مناطق تهران تا 10 هزار نفر در كیلومتر مربع هم افزایش می یابد!. این نشان داده است كه تهران نا متناسب گسترش یافته است. شهری كه به صورت طبیعی برای حدود 2 میلیون نفر آب در اختیار دارد، با احداث سدها، امكان تامین آب برای چهار و نیم میلیون نفر در میانه دهه پنجاه فراهم گشته است. اكنون و همچنان در سال 96 خود میزبان مهاجران از استانهای گوناگون است، میانگین رشد در اثر زادو ولد در تهران 1. 1 درصد و میانگین رشد جمعیت 1. 72 درصد بر مبنای سرشماری سال 95 است (بخش مهمی از از رشد جمعیت در تهران به مهاجرت به تهران مربوط است). چنین وضعی سبب شده كه علاوه بر حدود جمعیت 8. 8 میلیون نفر ساكن در تهران جمعیتی بالغ بر 7. 7 میلیون نفر در شعاع 100 كیلومتری از مركز تهران ساكن شوند. این در شرایطی است كه در همین گستره یاد شده در جمع 50 شهر پر جمعیت ترین شهر های ایران، علاوه بر تهران، شهر كرج با دومیلیون نفر، شهریار با 745 هزارنفر، اسلامشهر با 550 هزار نفر، بهارستان با 540 هزارنفر، ملارد با 378 هزارنفر، پاكدشت و ری هر یك با 350 هزار نفر، و شهر قدس با 320 هزار نفر قرار گیرند. این آمار صرفا جمعیت شهری است و جمعیت روستایی و حاشیه نشین هریك از این شهرستان ها را شامل نمی گردد. ازاین رو هنگام ذكر اهمیت لرزه خیزی در گستره تهران لازم است در مورد اسیب پذیری هر یك از 8 شهر دیگر پر جمعیت تر، و سایر شهر ها و مناطق مسكونی در این گستره (نظیر رباط كریم، اشتهاردو ورامین) هم باید برنامه های تفصیلی اجرا شود. توجه نماییم كه همین تمركز وسیع جمعیت باعث پمپاژ گسترده آب در استانهای تهران و البرز شده كه فرونشست زمین یكی از نتایج این پدیده است. ۹- توجه نماییم كه پهنه گسلهای فعال در استانهای تهران و البرز از بخشی از این محدوده های فرونشست زمین در اثر پمپاژ آب عبور میكند. وضع مشابهی در ایالت كالیفرنیا وجود دارد و سازمان معتبر زمین شناسی ایالات متحده و دانشگاه كالیفرنیا در دیویس بر این مورد در دهه گذشته متمركز بوده است. همینطور پژوهشی كه در ماه مه 2014 در مجله معتبر نیچر انتشار یافته (كالین آموس، از دانشگاه واشنگتن) نشان داد كه پمپاژ آب بخصوص در "دشت سان جواكین" در مركز تا جنوب كالیفرنیا (در شرق پهنه های شهری لس آنجلس و سان فرانسیسكو) باعث فرونشست مداوم زمین در خلال دهه های گذشته و در نتیجه كاهش استرس قائم بر روی پهنه گسله سان آندریاس شده و فرایش خمشی روی پهنه گسله شده و بدین ترتیب تحریك و آماده گسیخته شدن گسل سان آندریاس را سبب شده است. سایر نتایج مطالب مستندی است كه در مجلات معتبر علوم زمین چون پژوهشنامه ژئوفیزیكی، و مجله معتبر جیولوجی (از انتشارات انجمن زمین شناسی ایالات متحده) از سال 2005 به بعد انتشار یافته است. این ها موضوعاتی است كه ما در ایران باید در نواحی مانند استان تهران، و سایر استانها (در محل گذر گسلهای فعال از پهنه های فرونشست زمین البرز، كرمان، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، فارس، خوزستان، كرمانشاه و... ) بر آن متمركز شویم. ۱- هیچ راه جایگزینی جز راه و برنامه علمی برای كاهش ریسك زلزله در تهران وجود ندارد. این برنامه را می توان و باید با اجرای برنامه ای مشابه برنامه هایی كه در سایر كلانشهر های لرزه خیز جهان اجرا شده و نتایج مثبتی داشته است (مانند مكزیكو سیتی، توكیو و استانبول) برای تهران عملیاتی نمود. تهران به حیات خود با تدبیر و اتفاده از توان علمی و تخصصی روز و با حفظ و تقویت امید و حس اعتماد شهروندانش ادامه خواهد داد. این كاری است كه برای انجام آن نسل ما كاملا آمادگی دارد و از پا نخواهد نشست.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب