این تصاویر ونشانه هامی گوید زلزله تهران جدی است
نیو وبلاگ این تصاویر ونشانه هامی گوید زلزله تهران جدی است
این در شرایطی است كه گسل شمال تهران (شكل های 1 تا 3) با جابه جا كردن نهشته های كواترنر در ناحیه شمالی تهران همراه بوده است و آخرین بررسی های دیرینه لرزه شناسی گویای لرزه زا بودن آن حتی در مدت زمان عهد حاضر -هولوسن- بوده است. جمعیت تهران هم در 50 سال اخیر به بیش از 10 برابر افزایش پیدا كرده به نحوی كه امروزه جمعیت تهران بزرگ در حدود 13 میلیون نفر برآورد می گردد. از آنجائیكه گسل شمال تهران از ناحیه شهری كل مناطق شمالی شهرتهران و در ادامه از پهنه مسكونی جنوب شهر كرج عبور می كند و هم اكنون بخش هایی از منازل مسكونی بر رو یا در فرادیواره این گسل تولید شده و یا در مناطق 1، 2، 3، 4، 5، 21 و 22 شهرداری تهران در حال ساخت می باشد، همینطور نزدیكی گسل مشاء به ناحیه شمال و شمال شرقی تهران و عبور آن از حدود 36 كیلومتری شمال شرق این شهر در تلاقی با گسل شمال تهران در محل روستای كلان و در نهایت وجود گسل های ایوانكی، شمال و جنوب ری و كهریزك و خط واره های مهم ساختاری در ناحیه جنوب و جنوب غربی تهران، مشخص می كند كه پهنه شهری كنونی در معرض گسیختگی مستقیم گسلش زمین لرزه ای واقع بوده و یا در نزدیكی پهنه های لرزه زا قرار دارند. از جانب دیگر ساخت و ساز در حریم گسل های فعال در محدوده شهری كرج بزرگ، مارلیك، ماهدشت هم در حال انجام می باشد. شكل ۱- نقشه گسل های گستره تهران
شكل ۲- اثر سطحی گسل شمال تهران در پای دامنه های شمالی تهران
شكل 3- عكس هوایی گسل شمال تهران و موقعیت روستای كن در نزدیكی اثر سطحی گسل شمال تهران در عكس هوایی گرفته شده در سال ۱۳۳۴. تصویر گوگل مپ از همان محدود در شمال غربی تهران، به توسعه شهرسازی در خلال 63 سال قبل (در مقایسه با شكل بالا) و محدوده شمال غربی تهران به سرعت در حال توسعه است توجه گردد. موقعیت تهران از دید چشمه های لرزه زا
1) از نظر موقعیت، نمی توان كلان شهر تهران از محل گسل های لرزه زا دور كرد. از گسله شمال تهران با طول تقریبی 100 كیلومتر، گسلی فعال است كه متوسط دوره بازگشت زلزله های روی این گسل حدود 3500 سال است. چنان كه نابودی تمدن قیطریه در 1000 تا 1200 سال پیش از میلاد (بر اساس حفاری های باستان شناختی دهه 40 در محدوده پارك قیطریه) به رخداد زمین لرزه مربوط باشد، به باور نگارنده چه بسا بتوان رخداد زلزله مزبور را در اثر فعال شدن گسل شمال تهران در 3200 سال قبل دانست. ممكن است زلزله 1177(شرق بویین زهرا-اشتهارد) ناشی از فعالیت این سامانه گسلی بوده باشد. دیرینه لرزه شناسی روی این گسله -در منطقه ورداورد در نزدیكی كرج- نشان داده است كه زمین لرزه باستانی در حدود 3000 سال قبل در اثر جنیایی این گسل رخ داده است. با عنایت به روابط تجربی موجود و لحاظ كردن طول آن، گسل شمال تهران توان تولید زمین لرزه های با بزرگای بیش از 7 را دارد. بر مبنای شواهد ریخت زمین ساختی از وقوع زمین لغزش های بزرگ (در شمال و شمال غرب تهران) روی این گسله می توان رخداد زمین لرزه های گذشته -و در نتیجه توان لرزه زایی- با بزرگای 7.5 را هم برای آن لحاظ نمود. 2) گسله مشاء با طولی بیش از 180 كیلومتر از ناحیه شمال شرقی تهران و شمال كوههای توچال می گذرد و در غرب به گسل طالقان می پیوندد. وجود محل تلاقی دو گسل مشاء و شمال تهران در روستای كلان در شمال شرق سد لتیان از نكات بسیار مهم در تعیین محدود با خطر بالا از دید لرزه زمین ساختی است. به نظر می رسد كه زمین لرزه 1830 دماوند، شمیرانات -كه درانتها زمان حكومت فتحعلی شاه قاجاررخ داد- آخرین رخداد لرزه با بزرگای بیش از 7 در رابطه با این گسل باشد. نزدیك ترین فاصله این گسل با شمال شرق تهران، محل روستای كلان است (در حدود 35 كیلومتری تهران پارس) كه در همین محل تلاقی گسل مشا با گسل شمال تهران هم رخ می دهد، و به واسطه همین تلاقی یك پتانسیل خطر مهم برای شمال تهران به حساب می آید. 3) پهنه گسله ایوانكی/گسل ری در جنوب، جنوب شرق شهر تهران واقع شده است. سه شاخه گسلی شمال ری، جنوب ری و كهریزك با فواصل اندكی از یكدیگر قرار گرفته است. مطالعات مختلف بیانگر دوره بازگشت حدود 3000 سال برای این گسله و توانایی ایجاد زلزله ای با بزرگای حداكثر 7.5 است. محتمل است كه زلزله 855 میلادی در اثر فعال شدن پهنه گسله ایوانكی رخ داده باشد. 4) گسل پیشوا در كنار شهر پیشوای ورامین قرارگرفته است. این شهر و كل محدوده ورامین و ری در زلزله سال 785 ه.ق. (1384 میلادی) در زمان خلافت واثق دوم عباسی و هم زمان با حمله تیمور لنگ، در اثر فعال شدن گسل پیشوا ویران شد. ویژگی های گسل فعال
در بررسی های نو زمین ساختی برای محدودیت در استفاده از واژه های جنبا یا فعال برای عناصرساختاری، نشانه ها و مشاهدات چندی بایستی مورد ملاك قرار گیرد. گسل هایی كه دارای یك یا چند ویژگی زیر باشند، گسل های جنبا یا گسل های توانمند به حساب می آیند: 1. گسلش سطحی در رسوبات كواترنر پسین وجود داشته و یا نشانه هایی مبنی برحركت آنها برای یك بار در طی 35 هزار سال پیش و یا حداقل دوبار در طی 500 هزار سال اخیر در دست است.
2. كانون یابی زمین لرزه های بزرگ با خطای كم در سده بیستم در نقطه ای از درازای گسل های راستالغز، فرادیواره، گسله های فشاری و یا كششی
3. رویداد زمین لرزه های تاریخی و مهم (پیش از سده بیستم) در بخشی از درازای گسل.
4. مشاهده دیواره گسل های جنبا در روی زمین كه براثر فرسایش از میان نرفته باشد. در واقع اختلاف سطح ایجاد شده ناشی از حركت گسله در اثر فرسایش محو نشده باشد.
5. رویداد خردلرزه ای زیاد، هم بستر با سطح گسل كه به وسیله شبكه كامل و بسته لرزه نگاری محلی با خطای كم رومركز و كانون ژرفی و زمان گیری یكنواخت برداشت می شود. در واقع نقطه ای از گسله منطبق با كانون سطحی زمین لرزه ثبت شده و مهمی باشد كه كانون آن با خطای كمی محاسبه شده است.
6. همبستگی زمین ساختی یك گسل با گسل شناخته شده جنبا كه به جهت جنبش آن در گسل مجاور نیز جنبش روی دهد.
7. آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده در سال 1981، گسلی را كه در 10 هزار سال اخیر حداقل یك فعالیت داشته باشد فعال در نظر می گیرد، در صورتی كه كمیسیون استاندارد ایالات متحده در سال 1982 گسل فعال را با یك حركت تا 35 هزار سال قبل و یا حداقل دو جنبش یا بیشتر در 500 هزار سال پیش معرفی می كند.
8. در امتداد گسله لرزش های خفیف ولی فراوان كه رویداد آنها تنها از طریق لرزه نگاری در محل شناسایی می شود، رخ دهد.
بنابراین، هرچند تابحال تعریف فراگیری برای شناخت گسل های فعال عرضه نگردیده، ولی از دیدگاه مهندسی، گسلی جنبا در نظر گرفته می شود كه در بازه زمانی هولوسن (10 هزار سال قبل) جابه جایی داشته و در یكصد سال آینده نیز استعداد و پتانسیل فعالیت داشته باشد. بر مبنای این تعریف ها گسل شمال تهران و هم چنین گسل ایوانكی، گسل پیشوا، گسل كهریزك، و گسل مشا از گسل های مشخصا فعال در پیرامون تهران هستند.
انتظار می رود چنین گسل هایی در آینده نیز دچار جابه جاشدگی نسبی شده و در هرگونه سازه ای كه بر روی آنها قرار گیرد، برش ایجاد نماید. در نتیجه شناخت دقیق و كامل گسل ها، به ویژه گسل های كواترنری، گام نخست در راه بررسی لرزه زمین ساخت، خطر زمین لرزه و گسلش در هر منطقه می باشد. ارزیابی ریسك لرزه ای مستلزم یك دانش كامل از گسل های لرزه زا، در گستره مورد بررسی است. انتخاب محل دیگری برای پایتخت ایران، برای مناسب سازی شهر تهران بعنوان یك سكونت گاه شهری مدرن
یكی از طریق های مناسب سازی شهر تهران برای مناسب سازی شهر بعنوان شهری با ریسك كمتر زلزله، انتخاب محل و ساخت پایتخت جدیدی برای ایران است. ملاحظات گوناگون جاهای گوناگونی از ایران كمتر از خطرهای طبیعی نظیر زلزله و سیل هستند و منابع طبیعی قابل استفاده صحیح بیشتر در دسترس است -به ویژه در پهنه نوار سنندج- سیرجان (مثلا ناحیه ای در نزدیكی گلپایگان یا ملایر) می توان ناحیه ای را كه از نظر دسترسی، آب و هوا، آب زیرزمینی، امنیت و آسایش برای نسل های بعدی مناسب باشد انتخاب نمود. این شهر جدید باید مركز اداری و حكومتی و هم چنین مركز علم و فناوری های پیشرفته و شایسته مركزیت برای غرب آسیا در آینده باشد. با تولید این پایتخت جدید كاهش جمعیت و سپس تولید ثبات در جمعیت كلان شهر تهران بعنوان یك راهبرد كاهش ریسك باید مورد توجه قرار گیرد. ایجاد فضای سبز در منطق با ریسك بالا در جهت كاهش ریسك و توسعه پایدار در آینده
در شهر كنونی تهران ضمن عدم رعایت استانداردهای اولیه زیست محیطی نظیر فضای سبز و پاكی هوا (كه در هر دو با توسعه شهر عملاً در جهت كاهش شاخص های پیش رفته ایم)، با ساخت و ساز بیشتر، ضمن رشد اقتصادی متمركز در پایتخت، توسعه ای به شدت ناپایدار رخ داده است. هنگامی كه در شمال شهر تهران در محدوده منابع طبیعی حاشیه (سابق) شهر تهران، در سوهانك، دارآباد، نیاوران، دربند، فرح زاد و كن آپارتمان، مجتمع و شهرك ایجاد شده، ضمن اینكه به حریم منابع طبیعی جنوب البرز تجاوز شده است، می توان بارزترین جنبه های ناپایداری توسعه را مشاهده نمود. (چنین مسائلی امروزه در شمال ولنجك و در نزدیكی تله كابین توجال، شمال سعادت آباد، سوهانك، مینی سیتی، شمال دربند، محله امام زاده قاسم، شمال نیاوران، شهرك نفت در شمال پونك و فرحزاد و شهرك جدید ایجاد شده در ناحیه شمال روستای سابق كن در شمال تهران دیده می شود.) در تهران آینده باید در جهت توسعه پایدار با كاهش ریسك در منطق یاد شده برای توسعه و تخصیص فضای تولید شده به فضای سبز و پارك ها حركت شود. این كار در فرانسه و در شهر پاریس با توسعه پشته سبز (La Coullé Verte) برای محل عبور تاسیسات حساس در فضای شهری سال هاست كه رعایت می گردد. بر پایه آمار جمعیت برآورد شده در مناطق بیست و دو گانه شهر تهران در انتها سال 1395 جمعیت شهر تهران 8.9 (هشت میلیون و نهصد هزار نفر) (در شب ها) بود. جمعیت ساكن بر روی پهنه گسله در مناطق 1، 2، 3، 4، 6، 21 و 22 در شمال تهران 2.1 (دو میلیون و یكصد هزار نفر) و در مناطق 18 و 19 و 20 در جنوب تهران یك (یك میلیون نفر) است. ازاین رو در شمال و جنوب تهران جمعا 3.1 (سه میلیون و یكشصد هزار نفر) روی پهنه های گسل های فعال زندگی می كنند. البته این تنها ریسك در رابطه با زلزله برای شهر تهران نیست و فقط برآوردی از جمعیت ساكن در "پهنه های گسله در شمال و جنوب و شهر" را در انتها سال 95 نشان داده است. بدیهی است، مبحث تراكم بالای جمعیت و بافت فرسوده بخصوص در مناطق 12، 14، 15، 16 و 17 تهران (كه در آنها در انتها سال 95 برآورد می گردد جمعا 2.2 دو میلیون و دویست هزار نفر رندگی كنند) خود مسئله ای جداگانه است. جنبش شدید در محدوده پهنه گسل و در بافت های فرسوده مسئله جمعا 59.9% (حدود 60%) جمعیت تهران را شامل می گردد. مرور اولیه همین آمار نشان از صدمه پذیری بسیار بالای شهر تهران بر پایه آمار جمعیت شب هنگام خود دارد. توجه نماییم كه در خلال روز حدود 4 تا چهار و نیم میلیون جمعیت برای كار به داخل شهر تهران می آیند (حدود 52% اضافه بار جمعیت در خلال روز!) و در هر نوع سانحه در طول روز باید این جمعیت اضافه را بعنوان افزایش صدمه پذیری شهر تهران در چنین شرایطی در نظر گرفت. جمعیت تهران طی 75 سال قبل از 550 هزار نفر به 9 میلیون نفر افزایش و شهر در پهنه های فعال گسلی گسترش یافته است. به صورتی كه هم اكنون با در نظر گرفتن بافت فرسوده و ساخت وساز روی پهنه های گسلی، حدود 45 درصد جمعیت شهر در محدوده ریسك بالا زندگی می كنند. هم چنین گسترش حاشیه نشینی و كیفیت پایین ساخت و ساز در مناطق حاشیه ای مخاطره ای قابل توجه برای كلان شهرهای كشور به حساب می آید. لرزه خیزی اخیر تهران
زمین لرزه ای با بزرگای 5.2 در غرب استان تهران، در ساعت 23: 27 چهارشنبه 29-9-96 متاسفانه باعث 2 نفر كشته و حدود 30 مجروح و هراس و اضطراب حدود یك چهارم جمعیت كشور شد. كانون زلزله در نزدیكی مهم ترین پهنه جمعیتی كشور قرار داشت. بلافاصله پس از رخداد زمین لرزه 29 آذر اظها نظرهای مختلفی در خصوص تبعات رخداد چهارشنبه شب و كوشش برای ارزیابی احتمال یك رخداد بعدی شروع شد. ارزیابی های نگارنده نشان داد كه گسل مسبب این خرداد گسل ماهدشت-جنوب كرج است و با سازوكاری امتداد لغز و در ژرفای حدود 15 كیلومتر گسیخته شده است. سازوكار آن مشابه سازوكار گسل شمال تهران (كه قطعه گسل مجاور شرقی آن است) و گسل جنوب اشتهارد و گسل ایپك است كه به ترتیب در سوی غربی آن قرا دارند پس از رویداد زمین لرزه با بزرگا 5.2 سطح تغییرات تنش در دو سوی شرقی و غری گسل یاد شده بالاتر رفته و افزایش تنش در حد 5 بار (5 اتمسفر) در دو سوی گسل ماهدشت-جنوب كرج بر روی انتهای غربی گسل شمال تهران و انتهای شرقی گسل شمال اشتهارد مشاهده شد. ازاین رو اگر گسل های مجاور در وضعیت گسیختگی و آماده به جنبایی باشند، این تغییرات تنش می تواند به القای رخداد زمین لرزه مهمی با بزرگای تا حدود حداكثر 7.5 در آنها بیانجامد. رخداد زلزله های متوالی پس از رویداد های متوسط (با بزرگای 5) را می توان در زلزله های 16 و 17 اردیبهشت 1309 سلماس، 9 و 10 شهریور 1347 دشت بیاض و فردوس در ایران، 26 مرداد 1378 ایزمیت و 24 آبان 1378 دوزجه تركیه، 29 شهریور 1378 چی چی تایوان، 14 و 28 مرداد 82 (با بزرگای متوسط) و سپس 5 دیماه 1382 بم، و 26 مرداد 1393 مورموری ایلام و 5 اردبهشت 1394 تپال و مثال های مختلف دیگر نشان داد.. لازم به یادآوری است كه گسیخته شدن یك گسل فعال كه مدتی در سكوت و نبود لرزه ای به سر برده است، قبلا هم تجربه شده، مثلا می توان به زلزله 10 اكتبر 1980 الاصنام الچزایر اشاره نمود كه تیمی فرانسوی-الجزایری از یك سال قبل بر روی گسل الاصنام مشغول برداشت میدانی با شبكه لرزه نگاری بود و حتی یك زمین لرزه از این زمین لرزه در بازه یك ساله یاد شده ثبت نشد تا این كه در ساعت یك و بیست و پنج دقیقه پس از ظهر دهم اكتبر 1980 زمین لرزه ای با بزرگای 7.2 باعث حدود 5000 كشته و 9000 مجروح شد. در روز 25 دی ماه 96 زمین لرزه ای با بزرگای 4.6 در فیروزكوه و در 20 بهمن 96 در شمال پاكدشت با بزرگای 3.6 رخ داد و هر دو نشان از لرزه خیزی شرق استان تهران داشت. در تاریخ 12 فروردین 97 هم زمین لرزه ای با بزرگای 4.3 در شمال ایوانكی در جنوب شرق استان تهران و در 13 فروردین زلزله با بزرگای 2.7 در بوئین زهرا در غرب تهران رخ داد. در خلال روزهای 16 تا 18 فروردین 97 هم زلزله هایی با بزرگای 2 تا 3 در منطقه اشتهارد و جنوب كرج ثبت شده اند. این شواهد نشانگر دنباله دار بودن مساله لرزه خیزی و جدی بودن خطر و ریسك زلزله در تهران است و مشخص است كه با دستورالعمل های دفعی و ناگهانی و موقت نمی توان این برای كاهش ریسك زلزله اقدام جدی در محدوده تهران انجام داد. ولی واقعیت مهم آن است كه بر پایه پتانسیل موجود رخداد زمین لرزه برنامه های منظم برای كاهش ریسك و مدیریت بحران بلافاصله و برای كوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت عملیاتی گردد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب