شكستن گردوی دانش با نیروی میخواهم بدانم-۴
روند ابداع 12 واکسن در طول تاریخ
نیو وبلاگ: قطار تولید واکسن از ایستگاه واکسن آبله شروع شد و در ادامه راه، در ایستگاه کرونا توقفی کوتاه داشت؛ اما قطار واکسن سازی پرسرعت و باشتاب به حرکت خود ادامه می دهد، برای اینکه ظهور بیماریهای نوپَدید نشان میدهد که شاید این قطار هیچ وقت به ایستگاه پایانی نرسد.
به گزارش نیو وبلاگ به نقل از ایسنا، واژه "واکسن" با نام "ادوارد جنر" (Edward Jenner)، دانشمند انگلیسی و پدر ایمنی شناسی جهان گره خورده است؛ دانشمندی که مفهوم واکسن را توسعه داده و واکسن آبله (smallpox vaccine) را در سال ۱۷۹۶ به عنوان اولین واکسن جهان تولید کرد.
مسیر کشف واکسن ها با تلاش دانشمندان برجسته دیگری همچون "لوئی پاستور" (Louis Pasteur)، میکروبیولوژیست فرانسوی و کاشف واکسن هاری (Rabies vaccine) در سال ۱۸۸۱ "کیتاساتو شیباسابورو" (Kitasato Shibasaburō) و "امیل فون برینگ" (Emil von Behring) پزشک آلمانی و برنده جایزه نوبل پزشکی برای تولید آنتی توکسین های ضد دیفتیری و کزاز در سال ۱۸۹۰ که منجر به تولید واکسن دیفتیری (Diphtheria vaccine) شد و همین طور دکتر "جوناس سالک" (Jonas Salk) کاشف واکسن فلج اطفال (Polio vaccine) در سال ۱۹۵۵ ادامه پیدا کرده و همچنان با ظهور بیماریهای نوپدیدی مانند کرونا ادامه دارد.
همه واکسن هایی که تا حالا برای بیماریهای مختلف ارائه شده اند، روند طولانی و پیچیده ای را پشت سر گذاشته اند. برای به دست آوردن دیدگاهی در مورد پیچیدگی های ساخت واکسن، در این گزارش به مدت زمان صرف شده برای تولید واکسن سایر بیماریهای عفونی در طول تاریخ می پردازیم.
واکسن آبله
ریشه کنی آبله (Smallpox) بوسیله واکسن، به عنوان یکی از بزرگترین دستاوردها در تاریخ بهداشت عمومی تلقی می شود، اما چندین قرن طول کشید تا به این نتیجه برسد.
منشا آبله ناشناخته است، اما دانشمندان اعتقاد دارند که قدمت آن به امپراتوری مصر در قرن سوم قبل از میلاد بازمی گردد. استعمار در قرن هجدهم این بیماری را در سراسر جهان گسترش داد. میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری تا ۳۰ درصد بود.
در سال ۱۷۹۶ "ادوارد جنر"، اولین واکسن موفقیت آمیز آبله را کشف کرد، اما تا قبل از دهه ۱۹۵۰ واکسن ها نمی توانستند این بیماری را بطور موثر ریشه کن کنند. در سال ۱۹۶۷، یک تلاش جهانی که سطح بالاتری از تولید واکسن و پیشرفت در فناوری سوزن را فراهم نمود، در نهایت منجر به ریشه کنی این بیماری در سال ۱۹۸۰ شد.
آبله تا به امروز تنها بیماری بوده است که با کوشش های واکسیناسیون، بطور کامل در سراسر جهان از بین رفته است.
واکسن طاعون
طاعون (Plague)، یکی از قدیمی ترین و کشنده ترین بیماریهای جهان بشمار می رود که با حدود ۲۰۰ میلیون مورد مرگ و میر در طول تاریخ بشر به اوج خود رسیده، اما تا به امروز هیچ واکسن دارای مجوزی در دسترس نبوده است.
طاعون شاید به علت مرگ میلیونها نفر در قرون وسطی بدنام باشد، اما این بیماری هنوز در مناطقی در سراسر جهان فعال است. شیوع طاعون در ماداگاسکار طی سال ۲۰۱۷، توجه و وحشت گسترده ای را به خود جلب کرد.
در هر حال، از آنجائیکه طاعون توسط باکتری منتشر می شود، شاید آنتی بیوتیک های جدید را بتوان به عنوان درمان استفاده نمود. با این وجود، پژوهشگران باور دارند که توسعه واکسیناسیون، مناسب ترین گزینه برای جلوگیری از گسترش بیماری در بلندمدت است.
در گذشته، کوشش های ناموفق زیادی برای ابداع واکسن طاعون انجام گرفته اند؛ همچون واکسنی که در آمریکا برای سربازان در طول جنگ ویتنام به کار رفت.
سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۸، ۱۷ گزینه احتمالی را برای تأیید واکسن لیست کرد که تحت آزمایش های بالینی و حرکت کردن به سمت تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار دارند.
واکسن حصبه
حصبه یا تب تیفوئید (Typhoid fever)، یک بیماری کشنده است که می تواند به صورت گسترده بوسیله غذا و آب منتشر شود. بااینکه شیوع حصبه در مناطق صنعتی نسبتاً غیرمعمول است، اما همچنان یک تهدید مهم در کشورهای درحال توسعه سراسر آسیای جنوب شرقی، آفریقا و آمریکای لاتین بشمار می رود.
دو واکسن بصورت تجاری برای جلوگیری از حصبه موجود هستند. بعد از کشف باکتری عامل این بیماری در سال ۱۸۸۰، دانشمندان آلمانی برای اولین بار در سال ۱۸۹۶، پژوهش را در امتداد این تلاش ها شروع کردند.
"فردریک راسل" (Frederick Russell)، پزشک ارتش آمریکا، اولین واکسن حصبه را در سال ۱۹۰۹ در آمریکا ابداع کرد. در چندین سال آینده، این واکسن برای مقاصد نظامی مورد استفاده قرار گرفت اما در سال ۱۹۱۴، عموم مردم آمریکا توانستند به آن دسترسی پیدا کنند.
امروزه تب حصبه در آمریکا غیرمعمول است و بطور معمول واکسیناسیون جهت استفاده معمول سفارش نمی شود.
واکسن تب زرد
در سال ۱۹۵۱ "ماکس تیلر" (Max Theiler)، اولین و تنها دانشمندی بود که جایزه نوبل را برای ساخت واکسن تب زرد (Yellow Fever) دریافت کرد. کوشش های تیلر برای کنترل تب زرد، به صورت گسترده ای توسط جامعه علمی ستایش می شود، برای اینکه کوشش های وی، مسیر سال ها تحقیقات گمراه شده را اصلاح کرد.
تب زرد برای بیش از ۵۰۰ سال در طول تاریخ بشر موجب ایجاد اپیدمی های مرگبار شده است و در آخر قرن نوزدهم به خوبی مشخص شده بود که در سراسر جهان یک تهدید محسوب می شود. با این وجود، اطلاعات کمی در مورد خود این بیماری وجود داشت و کوشش های اولیه برای واکسیناسیون در آخر قرن به اشتباه بر انتقال باکتری تمرکز یافت؛ در صورتیکه این بیماری در حقیقت ازطریق یک ویروس ایجاد می شود.
در سال ۱۹۱۸ پژوهشگرانی که برای مؤسسه راکفلر (Rockefeller Institute) کار می کردند، اولین واکسن موفق تب زرد را ابداع کردند، اما در سال ۱۹۲۶، تیلر خلاف آنرا ثابت کرد و تولید واکسن معیوب متوقف گردید.
بیش از یک دهه بعد در سال ۱۹۳۷، تیلر اولین واکسن ایمن و مؤثر تب زرد را ابداع کرد که از آن زمان به استاندارد جهانی تبدیل گشته است.
واکسن آنفلوانزا
آنفلوانزا (Influenza)، سابقه طولانی و غم انگیزی دارد و موجب مرگ میلیونها نفر در سراسر جهان شده است. در طول همه گیری آنفلوانزای سال ۱۹۱۸، هیچ درمان یا واکسن شناخته شده ای برای آن وجود نداشت.
با شروع باردیگر این بیماری از دهه ۱۹۳۰، دهه ها پژوهش برای درک پیچیدگی های ویروس آنفلوانزا انجام شد و سال ۱۹۴۵ بود که اولین واکسن جهت استفاده در آمریکا تأیید شد. با این وجود، تنها دو سال بعد و در سال ۱۹۴۷، پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که تغییرات فصلی در ترکیب ویروس، واکسن های موجود را بی اثر می کند.
پژوهشگران دریافتند که بطور معمول دو نوع اصلی ویروس آنفلوانزا شامل آنفلوانزای A و آنفلوانزای B به همراه سالانه چندین سویه جدید ویروس، بیماری را ایجاد می کنند. به همین دلیل، دانشمندان باید واکسن آنفلوانزا را هر سال تغییر دهند.
امروزه واکسن های آنفلوانزا فصلی توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO) و با بهره گیری از داده های جمع آوری شده از مراکز مراقبت آنفلوانزا طراحی می شوند تا یک واکسن جدید را بر طبق سه سویه ای که احتمالاً در فصل پیش رو در گردش خواهند بود، ارائه شوند.
واکسن سرخک، اوریون و سرخجه
سرخک (Measles)، اوریون (Mumps) و سرخجه (Rubella)، عفونت های ویروسی هستند که هر کدام موجب شیوع گسترده و مرگبار بیماری شده اند. در طول دهه ۱۹۶۰، واکسن های جداگانه ای برای هر یک از آنها ساخته شد، اما یک دهه بعد، همه واکسن ها در یک واکسن ترکیب شدند.
نخستین واکسن سرخک در سال ۱۹۶۳ ارائه شد. بعد از آن، اولین واکسن اوریون در سال ۱۹۶۷ و اولین واکسن سرخجه در سال ۱۹۶۹ ارائه شدند. دو سال بعد در سال ۱۹۷۱، "موریس هیلمن" (Maurice Hilleman) از "موسسه تحقیقات درمانی مرک" (Merck Institute of Therapeutic Research)، یک واکسن ترکیبی را ابداع کرد که ایمنی را در مقابل هر سه ویروس به همراه داشت.
هیلمن که با ابداع اولین واکسن سرخک و اوریون اعتبار کسب کرده بود، پژوهش را در مورد روش هایی برای تقویت سیستم ایمنی در مقابل هر ویروس شروع کرد. وی با بهره گیری از تحقیقات قبلی خود و واکسن سرخجه که توسط "استنلی پلوتکین" (Stanley Plotkin) در سال ۱۹۶۹ ابداع شد، اولین واکسن موفق پیش گیری از سرخک، اوریون و سرخجه موسوم به واکسن ام ام آر (MMR vaccine) را تنها طی دو سال ساخت.
به گفته مراکز کنترل و پیش گیری از بیماری آمریکا، یک دوز واکسن ام ام آر، ۹۳ درصد در مقابل سرخک، ۷۸ درصد در مقابل اوریون و ۹۷ درصد در مقابل سرخجه موثر است. دو دوز واکسن ام ام آر نیز ۹۷ درصد در مقابل سرخک و ۸۸ درصد در مقابل اوریون موثر است.
واکسن سیاه زخم
تصور می شود که سیاه زخم (Anthrax) از ۷۰۰ سال قبل از میلاد وجود داشته است، اما اولین گزارش بالینی این بیماری در سال ۱۷۰۰ ثبت گردید.
در طول دهه ۱۸۰۰، مجموعه ای از پژوهش های انجام شده برای تعیین منشأ بیماری، مدت زمانی که باکتری ها می توانند زنده بمانند و نحوه انتقال بیماری بوسیله حیوانات، راه را برای اولین تلاش ها در راستای تولید واکسن در سال ۱۸۸۱ هموار کردند.
"ماکس استرن" (Max Sterne) در سال ۱۹۳۷، واکسن سیاه زخم را جهت استفاده در دام ها ابداع کرد. نسخه ای از این واکسن هنوز هم برای کاهش انتقال بیماری از حیوانات به انسان استفاده می شود. ۱۳ سال بعد، اولین واکسن انسانی ساخته شد و برای افرادی که در کارخانه های فرآوری حیوانات آمریکا کار می کردند، در دسترس قرار گرفت.
یک واکسن به روزشده سیاه زخم در سال ۱۹۷۰ ساخته شد که امروزه تا اندازه زیادی برای پیش گیری از این بیماری در انسان استفاده می شود.
واکسن آبله مرغان
عفونت اولیه واریسلا (Varicella) که با نام آبله مرغان (Chicken Pox) شناخته می شود، تا پایان دهه ۱۸۰۰ به اشتباه به عنوان آبله تشخیص داده می شد. در دهه ۱۹۵۰، دانشمندان آنرا از زونا تشخیص دادند و تحقیقات بعدی، به ساخت اولین واکسن برای آبله مرغان در ژاپن در دهه ۱۹۷۰ انجامید.
این واکسن در سال ۱۹۹۵ مجوز استفاده در آمریکا را دریافت کرد.
واکسن زونا
"هرپس زوستر" (herpes zoster) یا زونا (shingles)، از همان ویروسی سرچشمه می گیرد که عامل بروز آبله مرغان است. تنها دو راه وجود دارد که زونا بواسطه آنها می تواند ایجاد شود. یکی از راه ها بعد از عفونت اولیه آبله مرغان و دیگری که غیرمعمول محسوب می شود، قرار گرفتن در معرض واکسن آبله مرغان است.
ارتباط بین زونا و آبله مرغان اولین بار در سال ۱۹۵۳ مشاهده شد و در طول دهه ۱۹۶۰، تحقیقات نشان دادند که زونا در جمعیت های مسن بسیار شایع تر است. در هر حال، تا سال ۲۰۰۶ که اولین واکسن تجاری موجود در آمریکا مجوز گرفت، واکسنی ارائه نشد.
یک واکسن جدیدتر دارای مجوز برای زونا، با سفارش کمیته مشورتی آمریکا در مورد شیوه های ایمن سازی در سال ۲۰۱۸ ارائه و عنوان شد که بزرگسالان ۶۰ ساله یا بالاتر باید در مقابل این بیماری واکسینه شوند.
واکسن هپاتیت ب
هپاتیت ب (Hepatitis B)، یک ویروس جدیدتر است که توسط دکتر "باروخ بلومبرگ" (Baruch Blumberg) در سال ۱۹۶۵ کشف شد. تنها چهار سال بعد (سال ۱۹۶۹)، بلومبرگ اولین واکسن هپاتیت ب را با بهره گیری از یک نوع ویروس که حرارت دیده بود، ابداع کرد.
۱۲ سال بعد در سال ۱۹۸۱، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) اولین واکسن تجاری هپاتیت ب را که شامل نمونه خون اهداکنندگان آلوده بود، تایید نمود. سپس در سال ۱۹۸۶، یک واکسن مصنوعی جدید که در آن از فرآورده های خونی استفاده نشده بود، جایگزین نسخه اصلی شد.
از آنجا که هپاتیت ب می تواند موجب مبتلاشدن به سرطان کبد شود، این واکسن اولین واکسن ضد سرطان نیز در نظر گرفته شد.
واکسن اچ پی وی
ویروس پاپیلوم انسانی یا اچ پی وی (HPV)، شایع ترین بیماری مقاربتی در آمریکا است و تحقیقات نشان می دهند که بیش از ۸۰ درصد زنان در مقطعی از زندگی خود به این ویروس مبتلا شده اند.
تصور می شود که دو سویه اچ پی وی عامل ۷۰ درصد از سرطان های دهانه رحم هستند که می توانند به مرگ صدها هزار نفر در سال منجر شوند. ارتباط بین اچ پی وی و سرطان دهانه رحم، اولین بار در سال ۱۹۸۱ مشخص شد و قبل از این که یک واکسن مناسب به بازار وارد شود، بیش از دو دهه پژوهش ادامه یافت.
نخستین واکسن اچ پی وی، در سال ۲۰۰۶ در آمریکا ساخته شد و پژوهش های بعدی، ساخت دو واکسن دیگر را در پی داشت. هم اکنون، سفارش ها در مورد نوع واکسنی که باید دریافت کرد، تا اندازه زیادی به سن بستگی دارد.
واکسن کووید-۱۹
شیوع کووید-۱۹ موجب شد که برای جلوگیری از گسترش کروناویروس بسیار مسری، میلیاردها نفر در سراسر جهان قرنطینه شوند و زندگی روزمره آنها تحت چالش قرار بگیرد. کروناویروس موجب شلوغی بیمارستان ها، تحت فشار قرار گرفتن کادر درمان و افزایش فشار بر مقاماتی شد که مسئول ایجاد واکسن و ریشه کن کردن همه گیری بودند.
در مراحل اولیه همه گیری، دکتر "آنتونی فائوچی" (Anthony Fauci)، در مقابل کنگره آمریکا اظهار داشت که واکسن احتمالاً تا آخر سال ۲۰۲۰ ایجاد می شود یا در سال ۲۰۲۱ جهت استفاده در دسترس قرار می گیرد.
در دسامبر ۲۰۲۰، "ساندرا لیندسی" (Sandra Lindsay)، پرستار بخش مراقبت های ویژه، به اولین شخص در آمریکا تبدیل شد که واکسن را بیرون از آزمایش های بالینی دریافت کرد. لیندسی در آن زمان اظهار داشت: به عنوان یک اقلیت می خواستم در مردم که شبیه به من هستند، اعتماد به نفس ایجاد کنم و بگویم که این واکسن ایمن است. پس نترسند و اجازه بدهند که علم آنها را هدایت کند.
براساس گزارش مرکز کنترل و پیش گیری از بیماری آمریکا، چهار واکسن همچون فایزر–بیواِن تِک (Pfizer-BioNTech)، مدرنا (Moderna)، جانسون اند جانسون (Johnson & Johnson) و نواوکس (Novavax) در آمریکا تایید شده اند. داده ها حاکی از این هستند که بیش از ۱۲.۹۷ میلیارد دوز واکسن در سراسر جهان و بیش از ۶۱۱ میلیون دوز در آمریکا تزریق شده است.
به گزارش نیو وبلاگ به نقل از ایسنا، تلاش دانشمندان در سراسر جهان برای تولید واکسن های جدید همچنان ادامه دارد. انواع سرطان، ایدز و بیماریهای نوپدید نشان می دهند که توسعه واکسن های جدید، مسیری پرفراز و نشیب و چالش برانگیزی است و نیازمند گسترش پژوهش های ویروس شناسی برای پیش گیری از تبدیل شدن ویروس های خطرناک و نوظهور جدید به بیماریهای نوپدید است.
منبع: نیو وبلاگ
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب