پژوهشی درباره ریشه های خودمحوری در زندگی شهری
فرهنگ زرنگی وقتی سود شخصی بر جمع می چربد
نیو وبلاگ: نیو وبلاگ: در زندگی روزمره، خیلی وقت ها مردم مجبورند بین سود شخصی و منافع جمعی انتخابی را انجام دهند. اما این انتخاب همیشه ساده نیست. گاهی، شرایط اجتماعی موجب می شود که افراد دنبال سود خودشان باشند، حتی اگر به ضرر دیگران تمام شود.
به گزارش نیو وبلاگ به نقل از ایسنا، یکی از دغدغه های اساسی در زندگی اجتماعی، ترجیح منافع فردی بر مصالح جمعی است و در خیلی از جوامع، همچون ایران، این مسئله به یکی از چالش های اخلاقی و اجتماعی تبدیل گشته است. افراد در موقعیت های مختلف روزمره مثل رانندگی، خرید، محل کار یا حتی در روابط دوستانه و خانوادگی، ناچارند بین سود خودشان و منافع دیگران تصمیم بگیرند. این تصمیم ها، حتی اگر کوچک باشند، به مرور الگوهایی می سازند که در رفتار عمومی جامعه بازتاب پیدا می کنند. وقتی سود فردی بطور مکرر به سود جمعی ترجیح داده شود، نتیجه اش ضعف همبستگی اجتماعی، کاهش اعتماد عمومی و افزایش بی نظمی در سطح جامعه خواهد بود.
این مسئله ریشه های عمیقی دارد. خیلی از جامعه شناسان معتقدند که ساختار اجتماعی، تجربه های تاریخی و شرایط فرهنگی جامعه ایران سبب شده اند که افراد بیشتر بدنبال منافع شخصی باشند. به عنوان مثال، از دوره قاجار تا امروز، سفرنامه نویسان و مفسرین مختلف از روحیه سودجویی، تقلب و بی تفاوتی نسبت به جمع در بین قسمتی از مردم ایران نوشته اند. نمونه هایی مثل رشوه گیری، تقلب در تولید مواد غذایی یا فسادهای اداری، همه نشانه هایی از این وضعیت هستند. به همین دلیل، بررسی دقیق این پدیده و شناخت علل آن، برای اصلاح رفتارهای اجتماعی و طراحی سیاستهای فرهنگی موثر، ضروری بنظر می رسد.
در همین زمینه، سید حسین نبوی، استادیار جامعه شناسی در دانشگاه خوارزمی، همراه با یکی از همکارانش، تحقیقی را درباره ی چرایی گرایش شهروندان با تمرکز بر شهر تهران به منفعت طلبی فردی انجام داده اند. آنها در این پژوهش کوشیده اند دلیلهای اجتماعی ترجیح منافع شخصی بر منافع جمعی را در زندگی روزمره مردم بررسی نمایند.
برای انجام این مطالعه، محققان، ۳۸۵ نفر از ساکنان مناطق مختلف تهران را بصورت تصادفی انتخاب نموده و از آنها درباره ی رفتارها و نگرش هایشان در موقعیت های مختلف اجتماعی پرسش کرده اند. سپس داده های به دست آمده با کمک نظریه های شناخته شده جامعه شناسی، مثل نظریه های پارسونز، مرتون و هومنز، تحلیل شده اند. این نظریه ها درباره ی نحوه ایجاد ارزش ها و رفتارها در جامعه توضیح می دهند.
یافته های پژوهش نشان می دهند که در دوران سخت کرونا، برخلاف انتظار، اغلب افراد بازهم منافع شخصی خودرا در اولویت قرار داده اند. در حقیقت، ۹۴ درصد پاسخ دهندگان گفته اند که در حد متوسط یا زیاد، سود خودشان را به منافع جمعی ترجیح می دهند. از دید محققان، ریشه این رفتار در چیزی است که آنرا «نگرش زرنگی» می نامند؛ یعنی نوعی ذهنیت که در آن، سود بردن از هر موقعیت، حتی به قیمت ضرر دیگران، عادی و گاهی حتی تحسین شده است.
پژوهش همین طور نشان داده است که عوامل مختلفی مثل بی تفاوتی عاطفی، تقلید از گروههای مرجع، تجربه های موفق قبلی از سودجویی، و میل به نوآوری (گاهی به صورت دور زدن قوانین)، در تقویت این فرهنگ موثر هستند. به زبان ساده تر، آنهایی که قبلاً تجربه موفقی از سود طلبی شخصی داشته اند، باردیگر آنرا تکرار می کنند. این پدیده، در صورت تکرار مداوم، به صورتی عادت جمعی و فرهنگ عمومی تبدیل می شود.
محققان این نکته را نیز مطرح کرده اند که این نگرش فردگرایانه تنها یک موضوع روانی نیست، بلکه در ساختار اجتماعی و فرهنگی جامعه ریشه دارد. بطورمثال افرادی که در وضعیت محرومیت بزرگ شده اند و با رقابت شدید برای دست یابی به منابع زندگی کرده اند، در بزرگسالی هم همین الگوی رقابتی را دنبال می کنند. بنابراین، فرهنگ زرنگی نتیجه تلفیقی از تجربه های زیستی، فشارهای اجتماعی و نبود الگوهای همکاری و همیاری است.
این پژوهش که نکات جالب توجهی را درباب فرهنگ نامطلوب زرنگی در جامعه ما آشکار می کند، در نشریه فصلنامه «تحقیقات فرهنگی ایران» انتشار یافته است؛ نشریه ای علمی که زیر نظر پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم فعالیت می کند و با همکاری انجمن مطالعات فرهنگی منتشر می شود.
منبع: newweblog.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب